Boomgaard voor buurtbewoners
woensdag 8 januari 2020 - 12:17
Foto Velt
Onder begeleiding van Velt, en in samenwerking met vzw Parckfarm, heeft een groep enthousiaste buurtbewoners zo’n twee jaar geleden fruitbomen geplant. Dat deed ze in het Brusselse park ‘La coulée verte’, op de grens tussen Laken en Molenbeek. Ondertussen is het uitgegroeid tot een boomgaard die twintig bomen telt. Hun doel: de stad leefbaarder te maken.
Het park bevindt zich op een oude spoorweg die naar de site van Tour & Taxis leidt. In de tweede helft van de 19de eeuw was Tour & Taxis een commercieel station waar goederen van overal in Europa toekwamen. De site raakte bij de opheffing van de douane zijn functie kwijt waardoor de spoorweg in verval raakte.
In 2014 besloot het Brusselse gewest om het vervallen stuk grond op een participatieve manier her in te richten tot een eetbaar park met een sociaal en ecologisch doel. Zo werd er bij de aanleg van het park een serre gebouwd dat onderdak biedt voor onder meer workshops, evenementen en vergaderingen. Daarbij werden in het ontwerp elementen geïntegreerd om voedselproductie te ondersteunen, zoals bijenkasten en een compostbak.
Boomgaard voor buurtbewoners
Ook een tiental fruitbomen kregen een plaats in het park. Deze werden daarentegen niet collectief beheerd. Daarom besloot Velt in 2017 om met de ondersteuning van Leefmilieu Brussel een buurtboomgaard op te richten: Verger Partagé. Dat is een boomgaard die er is door en voor de buurtbewoners. ‘Met dit project willen we fruit een plaats geven in de stad, en Brusselaars de mogelijkheid bieden om in de buurt hun eigen fruit te kunnen plukken’, zegt Ruth, die het project vanuit Velt mee vorm heeft gegeven.
de boomgaard biedt de gelegenheid aan de buurtbewoners om elkaar te ontmoeten, deel te nemen aan gemeenschapsactiviteiten, gesensibiliseerd te worden voor milieuproblemen en in contact te komen met de natuur
De vormgeving gebeurde in samenwerking met Parckfarm vzw, de lokale organisatie die projecten, ateliers, buurtfeesten en andere burgerinitiatieven in het park ondersteunt. Mostafa Mesnaoui is een van de buurtbewoners die ook aangesloten is bij Parckfarm. ‘Verger Partagé is een project dat helemaal binnen onze filosofie past: de boomgaard biedt de gelegenheid aan de buurtbewoners om elkaar te ontmoeten, deel te nemen aan gemeenschapsactiviteiten, gesensibiliseerd te worden voor milieuproblemen en in contact te komen met de natuur’, zegt hij.
In het voorjaar van 2018 brachten Velt en Parckfarm de buurt voor de eerste keer samen om negen fruitbomen te planten. De aanplant zelf werd opgevat als een feestelijk gebeuren waar ook de kinderen aan konden deelnemen. Bij de nieuwe boompjes werden borden geplaatst met daarop de naam van het fruitras en de datum van de aanplant. Ook mochten de bewoners er hun naam op schrijven. Op deze manier draagt de groep het eigenaarschap van de boompjes.
In totaal staan er vandaag twintig fruitbomen in de buurtboomgaard. Verschillende lokale variëteiten, waaronder appel, peer en kers, maar ook kweepeer, pruim, perzik en moerbei kun je er terugvinden.
Iedereen welkom
Het zijn de buurtbewoners zelf die de bomen onderhouden. Alejandra is één van hen. ‘We zijn een mix van mensen van Molenbeek, Laken en Jette’, zegt ze. ‘We zijn hier allemaal voor dezelfde reden: we willen tonen dat we hier in samenhorigheid kunnen werken.’
Iedereen is welkom in de boomgaard, maar het is niet de bedoeling dat iedereen er plukt of snoeit wanneer het hem of haar uitkomt. ‘We willen de boomgaard samen beheren. We komen dan ook op maandelijkse basis samen met de groep. Iedereen kan komen en deelnemen aan deze werkmomenten’, vertelt buurtbewoonster Lutgard.
‘Het leuke aan fruitbomen,’ voegt Jasmien van Velt toe, ‘is dat ze minder onderhoud vragen dan een moestuin. Het is voor de mensen een laagdrempelige manier om met elkaar en met de natuur in contact te komen.’
Velt gaf twee jaar lang begeleiding bij het onderhoud van de fruitbomen.
Maar een basis ecologisch onderhoud is toch wel nodig. Daarom gaf Velt twee jaar lang begeleiding bij het onderhoud van de fruitbomen. De groep werd gevormd door expert Françoise Desmet, die ook nog andere Brusselse boomgaarden beheert. Zo leerden ze hoe ze fruitbomen moeten snoeien en bomen op een ecologische manier kunnen beschermen tegen mogelijke ziektes.
Ondertussen weten de groepsleden hoe het moet. Om alles in goede banen te leiden komen ze – zoals Lutgard eerder zei - maandelijks samen om te bespreken welk werk er gedaan moet worden. Alle beslissingen nemen ze in samenspraak en voeren ze ook samen uit. En dat zal later hopelijk ook zijn vruchten afwerpen. Letterlijk dan.
Maar die vruchten, daar moeten ze nog even op wachten. Want de boompjes zijn nog jong en door de droge zomers hebben ze een groeiachterstand gekregen. ‘De boompjes werden in de lente aangeplant’, aldus Françoise. ‘Dat was niet ideaal omdat de wortels zich hierdoor minder goed ontwikkeld hebben en minder goed voorbereid waren op de droogte. We zullen nog vijf jaar geduld moeten hebben voor het fruit geoogst zal kunnen worden.’
Oogsten en vieren
Ook rondleidingen en workshops in de boomgaard voor kinderen van omliggende scholen staan op het programma
Dat er nog geen oogst aan de bomen hangt, houdt de groep niet tegen om voorlopig ergens anders te gaan oogsten. Catheline van Velt: ‘Er is zoveel fruit net buiten de stad dat niet wordt geplukt. Tegelijkertijd zijn er ook veel mensen in de stad die willen gaan plukken. Daarom zijn we met z’n allen naar het Pajottenland getrokken.’ Via Goedgeplukt kwamen ze terecht bij Lydia, die de appels van haar boomgaard niet allemaal geplukt kreeg. In de prachtige site van de kasteelhoeve van Oplombeek bij Gooik plukten ze maar liefst 200 kg appels.
Deze oogst werd samen met de buurt verwerkt, gedeeld en gevierd tijdens het oogstfeest. Daarbij werd het fruit eigenhandig geperst. Vrijwilligers van Velt, de buurtbewoners maar ook andere voorbijgangers, zoals een jeugdvereniging die op dat moment in het park speelde, kwamen een handje helpen en konden bovendien van het sap genieten. ‘Het oogstfeest is een ideale gelegenheid om mensen samen te brengen en te vieren, maar ook om te tonen waar het fruit vandaan komt, en hoe je het verwerkt wordt’, aldus Catheline. ‘Door dit te tonen, gaan de mensen - hoop ik - meer respect hebben voor de bomen en de natuur.’
En dat educatieve aspect van de boomgaard willen ze in de toekomst nog verder uitwerken. Parckfarm wil daarom infoborden ontwikkelen met uitleg over de boomgaard en het onderhoud in elk seizoen. ‘De bedoeling is om te tonen dat er een heel ecosysteem zit achter een boomgaard dat we willen beschermen om de gezondheid van de bomen te behouden’, aldus Stephanie, medewerker van Parckfarm. Ook rondleidingen en workshops in de boomgaard voor kinderen van omliggende scholen staan op het programma van Parckfarm. ‘Zo wordt de toekomstige generatie gevormd om in te staan voor een leefbaardere stad’, sluit Stephanie af.
Dit artikel draagt bij aan volgende duurzame ontwikkelingsdoelen:
