Natuurgebieden worden noodzakelijk voor het overleven van de stad
maandag 13 december 2021 - 10:19
‘Natuurgebieden werken efficiënt als supersponzen én zijn belangrijke buffers in droge periodes. Die gebieden optimaal inrichten zou een beleidsfocus moeten zijn’
Jonas Lembrechts Ecoloog Universiteit Antwerpen
Om steden en valleigebieden bij extremer weer te behoeden voor overstromingen zijn natuurgebieden essentiële buffers. CurieuzeNeuzen in de Tuin toont voor het eerst aan hoe ze helpen om druk van het systeem te halen.
CurieuzeNeuzen in de Tuin heeft 200 meetdolken staan in 50 natte natuurgebieden van Natuurpunt in de provincie Antwerpen. Werken die als supersponzen die de stad beschermen?
Uit de data blijkt dat de Antwerpse natuurgebieden over het hele seizoen gemiddeld 249 liter hemelwater per vierkante meter hebben geabsorbeerd. De tuinen in de provincie Antwerpen gaan daar met 331 liter per vierkante meter ruim over. Dat betekent niet dat tuinen betere sponzen zijn dan natuurgebieden. Doordat ze in verstedelijkt gebied liggen, krijgen ze per vierkante meter meer water te slikken, waardoor ze harder moeten draaien. Bovendien is natte natuur al vrij verzadigd, waardoor er minder ‘extra’ bij kan.
Relaxed werken
Wat deze cijfers vooral vertellen, is dat natuurgebieden door hun grote niet-verharde oppervlakte de luxe hebben dat ze in verhouding veel relaxter water kunnen bergen dan tuinen. ‘Dat is interessant, want ze liggen vaak in valleien, waarvan we weten dat de tuinsponzen er net in overdrive moeten gaan’, zegt ecoloog Jonas Lembrechts (Universiteit Antwerpen), die het onderzoek wetenschappelijk mee coördineert. ‘De natuurgebieden schieten daar te hulp: ze kunnen beter om met extreme regenval, waardoor ze de druk enorm verlagen.’
De grote kracht zit in hun oppervlakte. Neem het Mechels Broek, een groot moerasgebied in de Mechelse rand. Het nam 160 liter per vierkante meter op, wat de helft is van wat de gemiddelde tuin presteerde. Maar in totaal borg het tussen 1 mei en 30 september met zijn oppervlakte van 1,06 km2 ongeveer 169,6 miljoen liter water, of bijna 68 olympische zwembaden. Mocht je het niet-verharde deel van alle Mechelse tuinen samen gelijktrekken met het oppervlakte van het natuurgebied, dan zouden de tuinen maar aan bijna 53 zwembaden komen. Ze slagen er dus niet in alle verharding te compenseren.
‘Die natuurgebieden doen wat de meeste tuinen niet kunnen: een grote lap groen bij elkaar brengen’, zegt Lembrechts. ‘Ze werken efficiënt als supersponzen én het zijn belangrijke buffers in droge periodes, omdat ze hun water lang vasthouden. Die gebieden optimaal inrichten zou een beleidsfocus moeten zijn.’
Meer dan leuk
Uit de data van CurieuzeNeuzen blijkt hoe belangrijk het is niet zomaar willekeurig natuur te creëren en de oppervlaktes daarvan te turven. ‘Het maakt wel degelijk uit waar en hoe je het doet’, zegt onderzoeker Stijn Van de Vondel (Universiteit Antwerpen). ‘Grote gebieden kunnen veel meer water slikken dan gefragmenteerde stukjes groen. En het is zinvoller ze in te richten in valleigebieden en dicht bij steden dan op andere plaatsen.’
Daarnaast nemen ze stilaan hun rol weer op als overstromingsgebied. Waar we historisch rivieren hebben rechtgetrokken om water zo snel mogelijk naar de zee te krijgen, daagt nu het besef dat we ze opnieuw moeten laten meanderen, zodat het water rustiger kan afstromen. Bij grote druk moeten rivieren uit hun oevers kunnen treden in moerasgebied, opdat onze woongebieden gespaard blijven. ‘Zonder de buffer van die moerasgebieden, die vaak drooggelegd zijn voor landbouw of woningbouw, wordt het moeilijk de nabijgelegen steden of woonkernen te vrijwaren’, zegt Lembrechts. ‘Natuur is meer dan gewoon leuk omdat er planten en dieren zijn. In een extremer klimaat wordt natuur noodzakelijk voor het functioneren en overleven van de stad.’
Ine Renson
